Tưởng đã an cư sau khi chạy trốn thiên tai, cả trăm hộ dân tại khu tái định cư K’Nớ 5 (tỉnh Lâm Đồng) và ven sông Vĩnh Định (tỉnh Quảng Trị) lại tiếp tục sống trong nơm nớp sợ hãi, khi sạt lở nghiêm trọng đang uy hiếp trực tiếp nhà cửa và tính mạng từng ngày, từng giờ.

Sống trong sợ hãi

Những ngày này, gặp chúng tôi, nhiều hộ dân trong số 73 hộ dân tại khu tái định cư K’Nớ 5 (xã Đam Rông 4) không ngớt lời than: An cư lại đang là khát vọng xa vời đối với chúng tôi.

Theo tìm hiểu, khu tái định cư K’Nớ 5 có quy mô 15 ha, tổng vốn đầu tư 38 tỉ đồng, được kỳ vọng là nơi ở ổn định cho người dân vùng thiên tai. Thế nhưng, chỉ sau vài năm chuyển về nơi ở mới (từ năm 2020), người dân lại tiếp tục đối diện với chính nỗi sợ hãi mà họ từng muốn trốn chạy đó là sạt lở.

Sau những trận mưa lớn kéo dài, nhất là ảnh hưởng của bão số 3 năm 2025, nhiều mái ta-luy phía sau nhà dân bắt đầu sụt lún, sạt trượt nghiêm trọng. Ghi nhận tại hiện trường, nhiều ngôi nhà đứng chênh vênh trên bờ đất ta-luy âm cao cả chục mét, như chực chờ đổ sập. Phía trên, bờ ta-luy dương bằng đất cao cũng tiềm ẩn nguy cơ sạt xuống bất cứ lúc nào. Đặc biệt, có 10 hộ dân (từ lô D1 đến D10) bị ảnh hưởng nghiêm trọng, nhiều công trình phụ như nhà vệ sinh… đã bị sạt lở cuốn trôi.

Chị Liêng Krang K’Hoa, chuyển về khu tái định cư từ năm 2021, lo lắng cho biết khu đồi đất sau nhà chị đã xuất hiện nhiều vết nứt và sụt lún dần trong khoảng 2 năm nay. “Nhiều đêm mưa to gió lớn, chúng tôi sợ không ngủ yên được. Mong sao sớm có phương án giúp người dân xử lý tình trạng này để mọi người yên tâm sinh sống” – chị K’Hoa nói.

Nỗi sợ hãi tương tự cũng bao trùm lên cuộc sống của bà Ka Long K’ri. Chỉ vào công trình nhà vệ sinh đã bị sạt lở làm ngã chỏng chơ, bà cho biết tình trạng sạt lở diễn ra nhanh bất thường, đặc biệt là trong đợt mưa bão dầm dề vừa qua. Bà K’ri bày tỏ: “Từ đầu tháng 10, khi đơn vị thi công múc đất làm mặt bằng và xây mương thoát nước phía dưới thì tình trạng sạt lở diễn biến bất thường hơn. Bây giờ ở thì lo mà di dời nữa thì không biết đi đâu”.

Tương tự, ở tỉnh Quảng Trị, người dân ven sông Vĩnh Định (đoạn qua xã Vĩnh Định và xã Triệu Bình) cũng đang sống trong cảnh “ăn không ngon, ngủ không yên”. Sau mỗi đợt thiên tai, bờ sông lại bị sụt lún, sạt lở nghiêm trọng. Dọc sông, hàng loạt điểm sạt lở lớn nhỏ đã tạo thành những hàm ếch khổng lồ, uy hiếp trực tiếp đường liên xã, nhà cửa và đất sản xuất.

Tại thôn Trà Trì Phú (xã Vĩnh Định), sạt lở đã ăn sâu vào khu dân cư. Ông Nguyễn Minh Hồng, ngụ thôn Trà Trì Phú, xót xa cho biết bờ sông đã ăn sâu vào sát nhà ông. Đất đai sụt lún khiến căn nhà – tài sản cả đời ông làm lụng – bị nứt tường toang hoác. “Lúc đầu vết nứt nhỏ, nhưng sau cơn bão số 10 vừa qua thì tường nứt cả gang tay. Cứ mỗi lần mưa lớn là cả gia đình tôi phải chạy sang hàng xóm trú nhờ, không dám ở trong nhà” – ông Hồng kiến nghị chính quyền sớm có biện pháp ngăn chặn sạt lở.

Vừa di dân, vừa tìm cách trị tận gốc

Theo thống kê sơ bộ, chỉ riêng tại xã Vĩnh Định, sạt lở đã ảnh hưởng trực tiếp đến 12 hộ dân (59 nhân khẩu) tại các thôn Lam Thủy, Kinh Duy và Trà Trì Phú, với nhiều nơi bị sạt lở ăn sâu vào đất và công trình phụ từ 2 – 6 m. Tình hình cũng không khá hơn tại xã Triệu Bình, khi bờ sông Vĩnh Định sạt lở với chiều dài hơn 600 m (qua thôn Quảng Điền và Vân Hòa), đe dọa đường giao thông, kênh mương và nhà ở của 17 hộ dân.

Trước thực trạng sạt lở nghiêm trọng, chính quyền các địa phương đã vào cuộc, triển khai các biện pháp ứng phó khẩn cấp, đồng thời bắt đầu tính đến các giải pháp căn cơ hơn.

Tại Lâm Đồng, nguyên nhân ban đầu được xác định là do khu dân cư nằm trên địa hình đồi dốc, hạ tầng chủ yếu là nền đất đắp. Khi mưa lớn kéo dài (từ bão số 3 đến số 11), diện tích đất này dần tích tụ, dẫn đến tình trạng “no nước” và gây sạt lở. Trước mắt, UBND xã Đam Rông 4 đã thành lập đội thường trực ứng phó 24/24, cắm biển cảnh báo và kiên quyết di dời các hộ dân đến nơi an toàn, đặc biệt là 15 hộ dân bị ảnh hưởng trực tiếp.

Tuy nhiên, về lâu dài, lãnh đạo xã nhận định cần có giải pháp căn cơ hơn. Giai đoạn 2 của dự án đang được triển khai nên chưa bàn giao cho xã quản lý. UBND xã đã kiến nghị tỉnh Lâm Đồng bố trí khoảng 5 tỉ đồng để khắc phục các điểm nguy cơ cao. Quan trọng hơn, xã đề nghị cần sớm bố trí kinh phí để thực hiện khảo sát địa chất, thủy văn nhằm xác định chính xác nguyên nhân, độ ổn định của đất và các yếu tố ảnh hưởng khác. Chỉ khi có tác động giá khoa học, các phương án xử lý phù hợp mới có thể được đưa ra.

Về phía UBND tỉnh Lâm Đồng, tỉnh đã chỉ đạo các sở (Xây dựng, Nông nghiệp và Môi trường, Tài chính) và các ban quản lý dự án liên quan khẩn trương kiểm tra, tác động giá thực trạng tại khu tái định cư K’Nớ 5, đề xuất phương án xử lý và báo cáo UBND tỉnh.

Đối với tình trạng sạt lở bờ sông Vĩnh Định, nguyên nhân trực tiếp là do ảnh hưởng của mưa bão và sự thay đổi của dòng chảy. UBND xã Vĩnh Định đã có báo cáo đề nghị tỉnh bố trí nguồn vốn khẩn cấp để ứng phó. Tương tự, xã Triệu Bình cũng kiến nghị cấp trên hỗ trợ.

Trước tình hình nghiêm trọng không chỉ trên sông Vĩnh Định mà còn ở nhiều tuyến sông khác, ông Hoàng Nam, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị, đã trực tiếp đi kiểm tra hiện trường. Ông Hoàng Nam yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh khẩn trương rà soát toàn bộ các điểm sạt lở, lập phương án di dời dân khỏi khu vực nguy hiểm. Đồng thời, tỉnh chỉ đạo nghiên cứu xây dựng tuyến đê bao dọc sông để bảo vệ an toàn lâu dài cho người dân.